Descobrir er'istòria der Escòla normau d'arregentas

Un site aucupat per l'Escòla normau de 1883 a 1965.

Eths bastiments der'anciana Escòla normau d’arregentas de Tarba qu'aucupan mes de 3 500 m² sus un terren de cap a 7 000 m² haut o baish en plen còr de Tarba, a mei camin dera Maison comuna e deth jardin Massey. Era parcèla qu'ei aubrita a de capvath sus era carrèra Eugène Ténot, e a de capsús sus era carrèra Georges Magnoac.

Eth site qu'a arcuelhut eras futuras arregentas dinc en 1965, era'escòla normau d’arregentas qu’estè transferida baloard Claude Debussy, ath emplaçament deth actuau collègi Victor Hugo, abans de rejúnher eth campus tarbés, sus era zòna de Bastillac, en 1992. Vajuda mixta e arrebatiada Institut universitari de formacion deths mèstes (IUFM) en 1990, l'institucion qu'ei uei aperada Institut superior deth professorat e der'educacion (INSPE).

Eths locaus der'anciana Escòla normau qu'abrigavan, dinc en 2021, eth conselh deths prodòmes e ua partida deths Archius departamentaus.

En França, era lei deth 28 de junh de 1833, dita « lei Guizot » deth nom deth sué promotor François Guizot, ministre der'Instruccion publica, qu'impausa sustot a cada despartament d'entretier ua escòla normau d'arregents. Aquera lei destinada a favorizar er'instruccion primària que contribuarà adesvolopar er’alfabetizacion deths dròlles : en 1848, eths dus tèrç deths conscrits que saben leguir, escríver e comptar, eth analfabetisme qu'ei quasi vençut en 1870, e tots eths francés que pòden arrecéber ua instruccion libra e gratuita.

Laguens eras Hautas-Pireneas, un « cors normau » destinat a formar arregentas qu'avèva aubrit autanlèu 1839 a Banhèras de Bigòrra, devath er'egida deras Sòrs dera Crotz.

En 1879, Paul Bert, fisiologista e partisan dab Jules Ferry dera « escòla gratuita, laïca e obligatòria », que hè votar era lei deth 9 d'aost de qui prevei que « tot despartament que deurà estar provesit d'ua escòla normau d'arregents e d'ua escòla normau d'arregentas ». Dus departaments podent associar-se entà propausar cadun era ua deras duas escòlas, Gèrs qu’ei interessat : Aush qu'arcuelherà ua escòla normau de dròlles, Tarba ua escòla normau de dròllas.

Eth Despartament deras Hautas Pireneas que crompa en 1881 un terren de 7.200 m² ath centre de Tarba entara soma de 54.000 francs der'epòca, siea cap a 7,5 francs eth m². Félicien Larrieu, arquitècte deth Departament, que propausa un edifici en H sus dus nivèus, dab quate pabalhons dispausatsaths angles exteriors. Eth ensemble qu'arcuelherà salas de cors, dromiders entà 40 a 60 escolanas, eras crampòtas entaras susvelhantas, un refectòri, un gimnasi, ua capèra, mes tanben ua escòla primària d'aplicacion tà 80 mainatges. Eth projècte que prevei era mesa en òbra dab materiaus locaus, qui s'agesquie deras pèiras, dera caucia o deras lausas de cobèrta.

Eras òbras que debutan en gèr de 1882, e era Escòla normau d'arregentas de Tarba qu'obreish eras suas pòrtas eth 1èr d'octobre de 1883 dab 25 escolanas entà 40 plaças disponiblas.

Eras parets de 3 mètres de hautor (uei destrusits) entornejant eths bastiments dera escòla normau, mes tanben era disciplina sevèra dera escòla, que contribuiscon ath chafre balhat ara carrèra Eugène Ténot de « carrèra deras tres presons », era carrèra arcuelhent en efèit, e mes dera escòla normau, era preson e eth Carmel...

Eras condicions de vita laguens era escòla qu'èran arrudas : pas nat cauhatge laguens eths dromiders en ivèrn e pas pro d'aeracion en estiu, pas pro de sanitaris, aishagas traversant eras corts exterioras... Plan d'estats de santat preocupants qu'estón d'alhors senhalats ath demei deras escolanas.

Ath briu deras annadas, òbras qu'estón realizadas entà vitrar eras granas aubrituras dera galeria a de capvath e hèr mes bèra era sala d'estudi (1901-1902), crear dochas suplementàrias (1930), installar un cauhatge centrau ath masot (1931-1932) ...

Mes era Escòla normau qu'èra tanben un lòc de vita, on eras gojatas seguivan un ensenhament literari e scientific eth quau èra aplicat en classa dera escòla primària associada ath establiment ath benefici deths escolans. Drin a drin, era escòla que s'èra aubrida ath monde, dab era frequentacion deth teatre deras Nautats, era creacion d'espectacles, eths escambis dab correspondents americans après era Guèrra Grana... Que cau tanben senhalar qu'era escòla, autanlèu era sua creacion, que s'èra dotada de tecnologias pedagogicas innovantas, audiovisuaus sustot.

D'un aute costat, er'educacion fisica que prenè ua plaça importanta laguens eth quotidian deras pensionarias, convidadas a marchar, hèr gimnastica o hèr au croquet laguens era cort d'aunor. Autanlèu eras annadas 1930, estagis d'esquí que son tanben organizats a Varètja o a Luishon.

Fin finau, era Escòla normau que sabó tanben èster un lòc hestiu, sustot pendent era recepcion deras escolanas de prumèra annada cada 1èr d'octobre. En julhet, que’s tièvan eras « lamentacions », a on alavetz eras escolanas de tresau annada, en davantau negre, que's ploravan eths lors darrèrs dias ar'escòla normau ...

Concebuts entara Escòla normau d'arregentas, eths bastiments qu'an arcuelhut pendent eth temps d'autes usatges, ath grat sustot deths eveniments istorics deth sègle XXau. Atau, en aost de 1914, eths locaus que son afectats aths suenhs deths nafrats e malauts dera Guèrra Grana, eras Normalianas que son alavetz aubergadas en çò d'abitants en seguir eths lors cors laguens autes locaus tarbés. En 1922, un monument hent d’aumenatge aus arregents morts pendent era Guèrra Grana qu'ei quilhat ara cort d'aunor.

Pendent era Segona Guèrra mondiau, eths locaus que son abandonats en aplicacion deras leis de Vichy, de qui arretiran era formacion deths arregents e arregentas aras escòlas normaus entà hidar-la ar'instituts de formacion professionau. Era escòla que torna aubrir eras suas pòrtas après era guèrra, e que perseguirà eth sué ensenhament dinc en 1965 avant eth sué transferiment baloard Claude Debussy.

Pendent eras annadas seguentas, mantua institucion qu'estó lotjada laguens aqueths locaus : eth Conselh deths Prodòmes de qui non podèva pas mes càber laguens eths trabatèrs deth Ostau dera comuna, puish er'Institut universitari de tecnologia ara sua creacion ara debuta deras annadas 1970, e servicis ligats ath Despartament coma era Regia deth Pic deth Meidia, mes tanben eth Conselh en arquitectura, urbanisme e enviroament (CAUE) e eth Ofici despartamentau deths espòrts.